Cumhuriyet'e Yon Veren Bir Hukukcu:
Ord. Prof. Dr. Hifzi Veldet VELIDEDEOGLU

Hazirlayan: Nehla VELIDEDEOGLU

Ord.Prof.Dr. Velidedeoglu'nun yeni Turkce'yle guncellestirdigi SOYLEV'den (NUTUK) uyarlanan, "Ataturk'un Dilinden Cumhuriyet'in Ilani" adli bir etkinlik, Birlesmis Milletler binasinda, New York, Turk Baskonsoloslugu'nun bir organizasyonu ile 29 Ekim Pazar gunu gerceklestirildi. Etkinlik; tarihsel belgeleri iceren 400 slayt gosterisi esliginde, Ord.Prof.Dr. Velidedeoglu'nun Soylev'den sectigi alintilarin seslendirilmesi ile kompoze edildi. Turkiye Cumhuriyeti'nin kurulusunun baslangicindan itibaren, yeni kurulan Cumhuriyet'in hukuk sisteminin olusmasinda sayisiz ve cok degerli katkilari bulunan Ord. Prof. Dr. Velidedeoglu'nun ozet bir biyografisini asagida yayinliyoruz.

24 Agustos 1904'de Istanbul'da dogdu. Ankara Lisesinin ikinci sinifinda okurken, 23 Nisan 1920'de acilan TBMM'de memur olarak calismis, bu gorevi egitimi dolayisi ile vermek zorunda kaldigi mecburi araliklar disinda, 1929 yilina kadar surdurmustur.

Basarilarla dolu uzun bir omre imza atan Velidedeoglu'nun, Ataturk ve arkadaslari ile birlikte bu meclisteki calismalarinin hayatinda cok ozel bir yeri olmustur. 1928'de Ankara Hukuk Fakultesini bitirmis, ardindan devlet sinavini kazanarak 1929'da Hukuk Doktorasi yapmak uzere Avrupa'ya gonderilmistir. Isvicre'nin Neuchatel Hukuk Fakultesinden "Hukuk Doktoru" unvanini kazanmis, oradan Roma'ya gidip iki yil Roma Hukuk Fakultesi, Ceza Hukuku Yuksek Ihtisas okuluna devam etmis, sertifika almistir.

1934 yilinda, Istanbul Universitesi, Hukuk Fakultesi Medeni Hukuk Docentligine atanan Velidedeoglu, 1942'de Profosorluge, 1948'de Ordinaryusluge yukseltilmistir. Ilki 1946-1948, ikincisi 1952-1953'de olmak uzere iki kez Istanbul Universitesi Hukuk Fakultesi dekanligi yapmistir. Almanca, Fransizca ve Italyancayi cok iyi bilen Velidedeoglu'nun 5 ciltlik Medeni Hukuk kitabi, 100'e yakin bilimsel inceleme, arastirma ve konferansi, Almanca ve Fransizcadan 15 inceleme ve kitap cevirisi, Turkiye, Almanya, Isvicre, Italya, Belcika, ve Fransada yayinlanmistir. Alman mukayeseli Hukuk derneginin asli uyesi secilmistir.

1959 yilinda o donemin hukumetinin gorevlendirmesi uzerine "Kat Mulkiyeti Kanunu" on tasarisini hazirlamis, bu tasari 1965'de hemen hemen oldugu gibi kanunlasmistir. 27 Mayis 1960 gunu Milli Birlik Komitesince, Istanbul Universitesi'nde kurulan Anayasa Bilim Komisyonuna secilmis, yeni Anayasa tasarisinin hazirlanmasina katilmis, kendi dusuncesine gore bir anayasa on tasarisi taslagi hazirlayip Milli Birlik Komitesine sunmus, 83 sayfa tutan bu on tasari komitece bastirilmistir.

1960 yilinin sonunda kurulan, Kurucu Meclis'ede uye secilen Velidedeoglu, bu meclisin anayasa komisyonuna secilmis, orada Redaksiyon komitesinin baskani olarak yeni anayasanin kaleme alinmasi isine dogrudan dogruya katilmistir. 1961 yilinda anayasanin kabulunden ve yeni parlementonun bu yasaya gore secilmesinden sonra, Kurucu Meclis uyeliginden ayrilip emekli olana kadar yalniz universitedeki gorevine devam etmistir.

Turk Medeni Kanunu'nun ulke ve toplum ihtiyaclarina gore degistirilip, yeni bir on tasari hazirlanmasi icin 1951 yilinda gorevlendirilmis, bu kurulda 60 yilina kadar calismis, 27 Mayis Ihtilali dolayisi ile bu calismalara ara verilmis, 1967 yilinda bu on tasariyi yeniden hazirlayip toparlama gorevini tek basina ustlenip uc bucuk yillik bir calisma sonucu 908 sayfalik on tasariyi adalet bakanligina sunmus, 1971 yilinda kabul edilmistir.

Profosor Velidedeoglu, ayrica Medeni Kanun, Borclar Kanunu ve Ataturk'un buyuk Nutku'nu, oz Turkce'ye cevirerek daha kolay anlasilir hale getirmistir.

Yeni T.C.'nin hukuk alaninda ciddi imzalari olmus bu onemli hukuk adaminin asla yadsinamayacak bir de arastirmaci, cevreci ve edebi kisiligi mevcuttur. 1942 yilindan hayata veda edene kadar her pazar Cumhuriyet gazetesinin ikinci sayfasinda kose yazarligi yapmistir. 1980 oncesi kritik donemde tum partilerin istegi ile kendisine Cumhurbaskanligi onerilmis, "Bilim adamligi sahsiyetinde, siyasetin yeri yoktur.", tezi ile redetmistir.

Tam bir doga tutkunu olan Velidedeoglu, her yil en az iki ay gecirdigi Uludag'da guruplar halinde zirve gezileri yapan bir gezgin, (ki bir kitabinda bu gezileri derlemistir) pek cok kisinin dikkatini bile cekmeyen bir kir meneksesi uzerine sayfalarca yazi yazabilecek bir romantik, Yahya Kemal'den bir dize aktarirken ayni cumleye Einstein'in izafilik teorisini isleyen bir rasyonel, ogluna adini verdigi bir evlat kadar sevdigi rahmetli Muammer Aksoy'un deyisiyle, "Her donemde denenmis, kucuk hesaplara, kisisel cikarlara kapilmamis", saygin bir kisilik, radikal uclarin ve irticanin karsisinda iflah olmaz bir Ataturkcu olarak saniriz tum kusaklar boyu hatirlanacaktir.

Ord. Prof. Dr. Hifzi Veldet Velidedeoglu, 1992 yilinda aramizdan ayrilmistir.

Ataturk'un Dilinden Cumhuriyet'in Ilani

Mustafa Kemal ATATURK

HOME PAGE
for Fall 2000 Issue

TURKISH